روغن گیربکس
روغن گیربکس یک مایع روانکار تخصصی است که برای روانکاری، خنک‌کاری و بهبود عملکرد گیربکس خودرو استفاده میشود. این روغن از اصطکاک، سایش و داغ شدن بیش از حد قطعات داخلی گیربکس جلوگیری کرده و در گیربکس‌های اتوماتیک، نقش مهمی در انتقال نیرو و تعویض نرم دندهها دارد.
روغن گیربکس یک نوع روغن خاص است که برای روان کردن و حفظ عملکرد صحیح گیربکس خودرو استفاده میشود. گیربکس یک قسمت مهم از سیستم انتقال قدرت خودرو است که وظیفه تغییر دندهها و انتقال گشتاور موتور به چرخ‌ها را بر عهده دارد. روغن گیربکس به منظور کاهش سایش و سایر مشکلات عملکردی گیربکس استفاده میشود.
روغن گیربکس ویژگی‌هایی دارد که آن را برای استفاده در گیربکس مناسب می‌کند. این روغن باید دارای ویسکوزیته مناسب باشد تا بتواند در دماهای مختلف به خوبی عمل کند. همچنین، باید دارای خواص ضد سایش و ضد اکسیداسیون باشد تا بتواند در برابر فشار و حرارت بالا در گیربکس مقاومت کند. همچنین، روغن گیربکس باید دارای خواص ضد انجماد و ضد خوردگی باشد تا در شرایط سرما و در معرض رطوبت نیز عملکرد خوبی داشته باشد.
روغن گیربکس باید به طور منظم تعویض شود تا عمر گیربکس را افزایش دهد و عملکرد صحیح آن را حفظ کند. توصیه میشود که در هنگام تعویض روغن گیربکس، روغن مناسب بر اساس نوع و مدل خودرو و همچنین راهنمایی‌های تولید کننده استفاده شود.
مهم است که در صورت نیاز به تعویض روغن گیربکس یا هرگونه سرویس دیگری برای گیربکس، به یک تعمیرکار ماهر و متخصص مراجعه کنید. آنها می‌توانند شما را راهنمایی کنند و بهترین روغن گیربکس را برای خودروتان توصیه کنند.
اهمیت روغن گیربکس خودرو چیست؟
اهمیت روغن گیربکس خودرو بسیار بالاست، زیرا این مایع نقش اساسی در عملکرد صحیح و طول عمر گیربکس دارد. برخی از مهم‌ترین وظایف و دلایل اهمیت آن عبارت‌اند از:
۱. روانکاری قطعات داخلی گیربکس
- روغن گیربکس از اصطکاک و سایش قطعات فلزی درون گیربکس جلوگیری می‌کند و باعث حرکت نرم و بدون مشکل آنها میشود.
۲. کاهش حرارت و جلوگیری از داغ شدن گیربکس
- هنگام کارکرد گیربکس، اصطکاک بین قطعات باعث تولید گرما میشود. روغن گیربکس این گرما را جذب و دفع کرده و از افزایش بیش از حد دما جلوگیری می‌کند.
۳. انتقال نیرو و بهبود عملکرد گیربکس اتوماتیک
- در گیربکس‌های اتوماتیک، روغن علاوه بر روانکاری، وظیفه انتقال نیرو از طریق سیستم هیدرولیکی را نیز بر عهده دارد. بدون آن، تعویض دندهها به درستی انجام نمی‌شود.
۴. جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی قطعات داخلی
- روغن گیربکس دارای افزودنی‌هایی است که از زنگ‌زدگی، اکسیداسیون و تجمع رسوبات در قطعات داخلی جلوگیری می‌کند.
۵. کاهش صدای گیربکس و بهبود عملکرد آن
- روغن مناسب، صدای زوزه یا تق‌تق گیربکس را کاهش داده و باعث تعویض دنده‌های نرم‌تر و روان‌تر میشود.
۶. افزایش عمر مفید گیربکس و کاهش هزینه‌های تعمیرات
- با استفاده از روغن مناسب و تعویض به‌موقع آن، از استهلاک زودرس قطعات جلوگیری شده و عمر گیربکس افزایش می‌یابد. این کار مانع از نیاز به تعمیرات پرهزینه یا تعویض کامل گیربکس میشود.
نتیجه:
استفاده از روغن مناسب و تعویض دوره‌ای آن طبق توصیه سازنده، برای عملکرد صحیح گیربکس، کاهش استهلاک و جلوگیری از خرابی‌های پرهزینه ضروری است.
نشانه کاهش سطح روغن گیربکس اتوماتیک
نشانه‌های کاهش سطح روغن گیربکس اتوماتیک شامل موارد زیر است:
۱. سختی در تعویض دنده
- تعویض دندهها به‌کندی انجام میشود یا همراه با ضربه و تکان‌های غیرعادی است.
۲. لغزش دنده (Gear Slipping)
- هنگام رانندگی، خودرو قدرت کافی ندارد و دندهها به‌درستی درگیر نمی‌شوند، انگار که گیربکس در حالت خلاص است.
۳. تأخیر در شتاب‌گیری و حرکت خودرو
- هنگام فشردن پدال گاز، خودرو با تأخیر حرکت می‌کند یا واکنش کندتری دارد.
۴. افزایش دمای گیربکس و بوی سوختگی
- کمبود روغن باعث افزایش اصطکاک و داغ شدن بیش‌ازحد گیربکس شده و ممکن است بوی سوختگی ایجاد شود.
۵. نشت روغن زیر خودرو
- وجود لکه‌های روغن قرمز یا قهوه‌ای زیر خودرو نشانه نشتی و کاهش سطح روغن گیربکس است.
۶. روشن شدن چراغ هشدار گیربکس یا موتور
- بسیاری از خودروهای مدرن دارای سنسورهایی هستند که در صورت کاهش سطح روغن، چراغ هشدار مربوطه را روشن می‌کنند.
۷. صدای غیرعادی از گیربکس
- صداهای زوزه، تق‌تق یا سایش هنگام حرکت میتواند به دلیل کاهش روغن و افزایش اصطکاک در گیربکس باشد.
۸. لرزش و ضربه هنگام حرکت
- در صورت کمبود روغن، گیربکس نمی‌تواند به نرمی کار کند و ممکن است هنگام تعویض دنده، ضربه یا لرزش حس شود.
نتیجه:
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً سطح روغن گیربکس بررسی و در صورت نیاز، روغن اضافه یا تعویض شود تا از آسیبهای جدی‌تر جلوگیری گردد.
بررسی سطح روغن گیربکس
برای بررسی سطح روغن گیربکس در خودرو اتوماتیک، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. پارک کنید: خودرو را در یک مکان صاف و ایمن پارک کنید. مطمئن شوید که مکانی که خودرو را پارک می‌کنید، صاف است و خودرو در حالت پارک قرار دارد.
۲. باز کنید: باز کنید درب موتور خودرو را. معمولاً درب موتور در نزدیکی سمت راننده قرار دارد. برخی از خودروها ممکن است دارای درب موتور خودکار باشند که با فشار دادن دکمه مربوطه باز میشود.
3. یافتن محل رزرووار: در داخل موتور، محل رزرووار را بیابید. رزرووار معمولاً با رنگ متمایل به زرد یا قرمز و با علامت “ATF” (روغن انتقال قدرت اتوماتیک) مشخص شده است. در برخی از خودروها، ممکن است رزرووار با علامت “Transmission Fluid” (روغن گیربکس) مشخص شده باشد.
۴. بررسی سطح روغن: با استفاده از عصای اندازه‌گیری روغن گیربکس (دیپ‌استیک)، سطح روغن را بررسی کنید. عصای اندازه‌گیری را به آرامی و تماماً در رزرووار فرو ببرید و سپس بیرون بکشید. روغن بر روی عصای اندازه‌گیری نشانگر سطح روغن خواهد بود. مطمئن شوید که سطح روغن بین حداقل و حداکثر مشخص شده توسط تولید کننده خودرو قرار دارد.
۵. تکمیل روغن: در صورتی که سطح روغن کمتر از حداقل مشخص شده است، می‌توانید بازوی رزرووار را باز کنید و روغن مناسب را به آرامی و با استفاده از قیف روغن گیربکس مناسب تکمیل کنید. در هر صورت، بهتر است از روغن معتبر و توصیه شده توسط تولید کننده خودرو استفاده کنید.
۶. بستن درب موتور: پس از تکمیل روغن، درب موتور را به طور محکم ببندید.
توجه داشته باشید که این توصیه معمولی برای بررسی سطح روغن گیربکس است و ممکن است روش‌های متفاوتی برای هر خودرو وجود داشته باشد. بهتر است همیشه به راهنمایی و دستورالعمل‌های تولید کننده خودروتان توجه کنید.
آیا باید روغن گیربکس را در هر بازه زمانی خاصی تعویض کنم؟
تعویض روغن گیربکس در هر بازه زمانی خاصی بستگی به نوع خودرو، شرایط رانندگی، و توصیه‌های تولید کننده دارد. برخی تولید کنندگان خودرو توصیه می‌کنند روغن گیربکس را در بازه‌های زمانی خاصی تعویض کنید، در حالی که برخی دیگر توصیه می‌کنند بر اساس شرایط و عملکرد خودرو عمل کنید. بهتر است راهنمایی‌های تولید کننده خودرو را مطالعه کنید و بر اساس آنها عمل کنید.
عواملی که می‌توانند تعویض روغن گیربکس را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
– مسافت طی شده: برخی تولید کنندگان خودرو توصیه می‌کنند روغن گیربکس را در بازه‌های مشخصی مانند هر ۳۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر تعویض کنید.
– شرایط رانندگی: شرایط سخت رانندگی مانند رانندگی در شهر با ترافیک سنگین، رانندگی در مناطق کوهستانی یا رانندگی در شرایط آب و هوایی سخت میتواند نیاز به تعویض مکررتر روغن گیربکس را ایجاب کند.
– توصیه‌های تولید کننده: توصیه‌های تولید کننده خودرو درباره تعویض روغن گیربکس را باید به دقت مطالعه کنید. آنها ممکن است با توجه به نوع و مدل خودروتان، شرایط رانندگی و سیستم گیربکس، بازه زمانی مشخصی را برای تعویض روغن گیربکس توصیه کنند.
در هر صورت، توصیه میشود که به طور منظم سطح روغن گیربکس را بررسی کنید و در صورت نیاز، روغن را تکمیل یا تعویض کنید. همچنین، در صورت نیاز به تعویض روغن گیربکس یا هرگونه سرویس دیگری برای گیربکس، به یک تعمیرکار ماهر و متخصص مراجعه کنید. آنها می‌توانند شما را راهنمایی کنند و بهترین روغن گیربکس را برای خودروتان توصیه کنند.
مراحل تعویض روغن گیربکس
مراحل تعویض روغن گیربکس در خودرو اتوماتیک عموماً شامل مراحل زیر است:
۱. پارک کنید: خودرو را در یک مکان صاف و ایمن پارک کنید. مطمئن شوید که مکانی که خودرو را پارک می‌کنید، صاف است و خودرو در حالت پارک قرار دارد.
۲. باز کنید درب موتور: باز کنید درب موتور خودرو را. معمولاً درب موتور در نزدیکی سمت راننده قرار دارد. برخی از خودروها ممکن است دارای درب موتور خودکار باشند که با فشار دادن دکمه مربوطه باز میشود.
3. یافتن محل رزرووار: در داخل موتور، محل رزرووار را بیابید. رزرووار معمولاً با رنگ متمایل به زرد یا قرمز و با علامت “ATF” (روغن انتقال قدرت اتوماتیک) مشخص شده است. در برخی از خودروها، ممکن است رزرووار با علامت “Transmission Fluid” (روغن گیربکس) مشخص شده باشد.
۴. خالی کردن رزرووار: برخی از خودروها دارای دریچه خالی کردن رزرووار هستند. اگر خودرو شما این دریچه را دارد، آن را باز کنید. در صورت عدم وجود دریچه خالی کردن، می‌توانید رزرووار را باز کنید.
۵. خالی کردن روغن قدیمی: با استفاده از یک قیف روغن گیربکس مناسب، روغن قدیمی را از رزرووار خالی کنید. برخی از خودروها دارای دریچه خالی کردن خاصی هستند که می‌توانید از آن استفاده کنید. در غیر این صورت، می‌توانید رزرووار را باز کنید تا روغن قدیمی خارج شود.
۶. تعویض فیلتر: در برخی از خودروها، تعویض فیلتر روغن گیربکس نیز لازم است. اگر خودرو شما فیلتر روغن گیربکس دارد، آن را تعویض کنید. برای این کار، فیلتر قدیمی را باز کنید و فیلتر جدید را در جای خود قرار دهید.
۷. تکمیل روغن جدید: با استفاده از قیف روغن گیربکس مناسب، روغن جدید را به رزرووار اضافه کنید. مطمئن شوید که از روغن مناسب و توصیه شده توسط تولید کننده خودرو استفاده می‌کنید. سطح روغن را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که سطح روغن در محدوده مناسب قرار دارد.
۸. بستن درب موتور: پس از تعویض روغن، درب موتور را به طور محکم ببندید.
توجه داشته باشید که این توصیه معمولی برای تعویض روغن گیربکس است و ممکن است روش‌های متفاوتی برای هر خودرو وجود داشته باشد. بهتر است همیشه به راهنمایی و دستورالعمل‌های تولید کننده خودروتان توجه کنید.
انواع روغن گیربکس برای گیربکس های اتوماتیک و دنده ای
انواع روغن گیربکس برای گیربکس‌های اتوماتیک و دنده‌ای به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. روغن گیربکس برای گیربکس‌های دنده‌ای (Manual Transmission Fluid – MTF)
- این روغن‌ها برای گیربکس‌های دستی طراحی شده‌اند و وظیفه روانکاری و کاهش اصطکاک بین چرخ‌دنده‌ها را بر عهده دارند.
- انواع رایج:
- GL-4: برای گیربکس‌های دستی معمولی مناسب است.
- GL-5: برای گیربکس‌هایی که تحت فشار و بار زیاد کار می‌کنند، مانند دیفرانسیل‌ها.
- روغن‌های معدنی، نیمه‌سنتتیک و سنتتیک: بسته به شرایط کارکرد و دمای محیط انتخاب می‌شوند.
۲. روغن گیربکس برای گیربکس‌های اتوماتیک (Automatic Transmission Fluid – ATF)
- این روغن‌ها علاوه بر روانکاری، وظیفه خنک‌کاری و انتقال قدرت را نیز انجام می‌دهند.
- انواع رایج:
- Dexron: استانداردی که توسط جنرال موتورز توسعه داده شده است و انواع مختلفی مانند Dexron II، Dexron III و Dexron VI دارد.
- Mercon: استانداردی که توسط شرکت فورد ارائه شده و نسخه‌های مختلفی مانند Mercon V دارد.
- ATF+4: استاندارد مخصوص خودروهای کرایسلر.
- CVT Fluid: مخصوص گیربکس‌های متغیر پیوسته (CVT) که از پولی و تسمه استفاده می‌کنند.
- DCT Fluid: مخصوص گیربکس‌های دوکلاچه (DCT یا DSG) که در خودروهای اسپرت و پیشرفته استفاده میشود.
نکته: همیشه باید از روغن توصیه‌شده توسط سازنده خودرو استفاده کرد، زیرا استفاده از روغن نامناسب میتواند به گیربکس آسیب برساند.
نشانه های نشتی روغن گیربکس
نشانه‌های نشتی روغن گیربکس شامل موارد زیر است:
-
وجود لکه‌های روغن زیر خودرو
- اگر بعد از پارک کردن خودرو، لکه‌های روغن قرمز، قهوه‌ای یا سیاه زیر گیربکس مشاهده شود، احتمال نشتی وجود دارد.
-
کاهش سطح روغن گیربکس
- بررسی دوره‌ای سطح روغن گیربکس با استفاده از گیج (میله اندازه‌گیری) میتواند کاهش غیرعادی را نشان دهد.
-
بوی سوختگی
- در صورت نشتی، روغن ممکن است روی قطعات داغ بریزد و بوی سوختگی ایجاد کند.
-
مشکلات در تعویض دنده
- تأخیر در تعویض دنده، لرزش، ضربه زدن یا عدم تعویض روان دندهها میتواند نشانه کمبود روغن به دلیل نشتی باشد.
-
روشن شدن چراغ هشدار گیربکس یا موتور
- برخی خودروها دارای سنسورهایی هستند که افت فشار یا کمبود روغن گیربکس را تشخیص داده و چراغ هشدار را روشن می‌کنند.
-
صدای غیرعادی از گیربکس
- صدای وزوز، تق‌تق یا سوت زدن هنگام رانندگی میتواند به دلیل کاهش روغن ناشی از نشتی باشد.
-
افزایش دمای گیربکس
- کمبود روغن باعث افزایش اصطکاک و دمای گیربکس شده و ممکن است منجر به عملکرد نامناسب یا حتی خرابی گیربکس شود.
اگر هر یک از این علائم مشاهده شد، بهتر است خودرو را در اسرع وقت بررسی کرده و نشتی را برطرف کنید تا از آسیبهای جدی‌تر جلوگیری شود.
علائم کم بودن روغن گیربکس
علائم کم بودن روغن گیربکس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱. صداهای غیرعادی: کمبود روغن گیربکس میتواند باعث ایجاد صداهای غیرعادی در گیربکس شود. ممکن است صداهای خردلی، صدای زنگ زدن یا صداهای دیگری را بشنوید که نشانه کمبود روغن گیربکس است.
۲. عملکرد نامناسب: کمبود روغن گیربکس ممکن است باعث عملکرد نامناسب گیربکس شود. ممکن است تغییر دنده کند، تاخیر در واکنش گیربکس به دستورات شما، لرزش یا لغزش در حین تغییر دنده و عملکرد نامناسب دیگری را تجربه کنید.
۳. گیر کردن دنده: کمبود روغن گیربکس ممکن است باعث گیر کردن دنده در گیربکس شود. ممکن است دندهها به طور ناگهانی گیر کنند و تغییر دنده به صورت صاف و بدون مشکل انجام نشود.
۴. افزایش دمای گیربکس: کمبود روغن گیربکس ممکن است باعث افزایش دمای گیربکس شود. اگر دمای گیربکس بیش از حد معمول افزایش یابد، این میتواند نشانه کمبود روغن باشد.
۵. نشتی روغن: کمبود روغن گیربکس ممکن است به دلیل نشتی روغن از سیستم گیربکس باشد. اگر روغن گیربکس نشت کند، ممکن است لکه‌های روغن را زیر خودروتان مشاهده کنید.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بهتر است سطح روغن گیربکس را بررسی کنید و در صورت نیاز، روغن را تکمیل یا تعویض کنید. همچنین، بهتر است به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید تا علت کمبود روغن را تشخیص داده و مشکل را برطرف کند.
اگر گیربکس روغن نداشته باشد چه میشود؟
اگر گیربکس روغن نداشته باشد یا مقدار آن کم شود، مشکلات و آسیبهای جدی در سیستم انتقال قدرت ایجاد میشود. برخی از عواقب کمبود یا نبود روغن گیربکس عبارت‌اند از:
۱. افزایش اصطکاک و سایش قطعات
- روغن گیربکس وظیفه روانکاری قطعات داخلی را دارد. بدون روغن، چرخ‌دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و سایر اجزا دچار اصطکاک شدید شده و به سرعت ساییده می‌شوند.
۲. داغ شدن بیش از حد گیربکس
- روغن علاوه بر روانکاری، نقش خنک‌کنندگی دارد. نبود آن باعث افزایش دما، انبساط قطعات و در نهایت خرابی گیربکس میشود.
۳. مشکلات در تعویض دنده
- در گیربکس دستی، دندهها سخت جا می‌روند یا صداهای غیرعادی تولید میشود.
- در گیربکس اتوماتیک، تعویض دندهها کند، نامنظم یا همراه با ضربه خواهد بود.
۴. تولید صداهای غیرعادی
- گیربکس بدون روغن ممکن است صداهای تق‌تق، زوزه، ساییدگی یا سوت زدن تولید کند.
۵. از کار افتادن کامل گیربکس
- ادامه رانندگی بدون روغن ممکن است باعث قفل شدن چرخ‌دنده‌ها، شکستن اجزا و خرابی کامل گیربکس شود که نیاز به تعمیرات سنگین یا تعویض کامل دارد.
۶. روشن شدن چراغ هشدار گیربکس یا موتور
- بسیاری از خودروها دارای سنسورهایی هستند که کاهش فشار یا دمای غیرعادی را تشخیص داده و چراغ هشدار را روشن می‌کنند.
نتیجه:
اگر سطح روغن گیربکس پایین آمد یا علائمی از کمبود آن مشاهده شد، باید فوراً بررسی و برطرف شود تا از آسیبهای جدی و هزینه‌های سنگین جلوگیری گردد.
چه علائمی نشان میدهد که روغن گیربکس کم شده است؟
صدای زوزه در گیربکس، احساس لرزش و لقی هنگام تعویض دندهها و همچنین سخت شدن تعویض دندهها نشاندهنده کمبود روغن گیربکس است.
آیا کم بودن روغن گیربکس همیشه باعث ایجاد زوزه میشود؟
خیر، کم بودن روغن گیربکس میتواند علاوه بر ایجاد زوزه، باعث افزایش حرارت و فرسایش زودرس قطعات گیربکس نیز شود.
چگونه میتوان میزان روغن گیربکس را بررسی کرد؟
با استفاده از گیج سطح روغن گیربکس میتوان میزان روغن را بررسی و در صورت نیاز، روغن جدید اضافه کرد.
آیا کاهش تدریجی روغن گیربکس نیز میتواند مشکل ساز باشد؟
بله، حتی کاهش تدریجی روغن گیربکس نیز میتواند به مرور زمان باعث آسیب به قطعات و خرابی گیربکس شود.
در صورت کم بودن روغن گیربکس باید چه میزان روغن اضافه کرد؟
میزان روغن مورد نیاز برای پر کردن گیربکس به مدل و نوع خودرو بستگی دارد و باید با توجه به مشخصات خودرو و دستورالعمل سازنده، روغن را اضافه کرد.
آیا استفاده از روغن نامرغوب یا نامناسب میتواند باعث کم شدن روغن گیربکس شود؟
بله، استفاده از روغن نامرغوب یا نامناسب برای گیربکس میتواند باعث نشت و کم شدن روغن شود.
در صورت مشاهده کاهش روغن گیربکس چه اقداماتی باید انجام داد؟
در صورت مشاهده کاهش روغن گیربکس باید هرچه سریعتر نسبت به اضافه کردن روغن مناسب اقدام کرد تا از آسیبهای بیشتر جلوگیری شود.
